Ekonomi; bireylerin, toplumların ve ülkelerin üretim faaliyetleri ile bu üretimden elde edilen gelirlerin paylaşımını temel alır. Bu yapının sağlıklı şekilde analiz edilebilmesi için kullanılan temel göstergelerden biri de gayri safi milli hasıladır. Ülkelerin ekonomik büyüklüğünü ve üretim kapasitesini ölçmede kullanılan GSMH, hem iç üretimi hem de vatandaşların yurt dışındaki kazançlarını kapsayan önemli bir veridir.
Gayri safi milli hasıla nedir?
Gayri safi milli hasıla (GSMH), bir ülke vatandaşlarının bir yıl içinde ürettiği nihai mal ve hizmetlerin toplam parasal değerini ifade eder. Bu üretim yalnızca ülke sınırları içinde yapılan faaliyetleri değil, aynı zamanda vatandaşların yurt dışında elde ettiği gelirleri de kapsar. Buna karşılık, ülkede faaliyet gösteren yabancıların elde ettiği gelirler GSMH hesabından düşülür.
GSMH, ülkelerin ekonomik dengelerini izleyebilmesi, büyüme performansını değerlendirebilmesi ve gelir dağılımına ilişkin analizler yapabilmesi açısından temel göstergelerden biri olarak kabul edilir.
GSMH nasıl hesaplanır?
Gayri safi milli hasıla hesaplanırken bir ülkenin üretim kapasitesini etkileyen pek çok unsur dikkate alınır. Tarım, sanayi, inşaat, ticaret, ulaştırma, haberleşme, mali kuruluşlar ve hizmet sektörlerinde üretilen nihai mal ve hizmetlerin toplam değeri hesaplamaya dahil edilir. Bunun yanı sıra ithalat vergileri ve dış faktör gelirleri de GSMH içinde yer alır.
Hesaplama genel olarak şu formülle yapılır:
Gayri safi milli hasıla = Gayri safi yurt içi hasıla + yurt dışındaki vatandaşların gelirleri − ülke içindeki yabancıların gelirleri
Gayri safi yurt içi hasıla ise devlet harcamaları, tüketim, yatırımlar ve net ihracatın (ihracat − ithalat) toplamından oluşur.
Elde edilen GSMH değeri nüfusa bölündüğünde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla hesaplanır. Bu veri, ülkedeki ortalama refah seviyesini ölçmek için kullanılır.
Nominal GSMH nedir?
Nominal GSMH, bir ülkede belirli bir dönemde üretilen mal ve hizmetlerin cari yıl fiyatları üzerinden hesaplanan toplam parasal değerini ifade eder. Enflasyon etkisini içerdiği için fiyat artışları nominal GSMH’yi yükseltebilir.
Reel GSMH nedir?
Reel GSMH ise üretimin değerini sabit fiyatlar üzerinden hesaplar. Bu yöntemle enflasyon etkisi dışarıda bırakılır ve ülkenin gerçek üretim artışı daha net şekilde ortaya konur. Reel GSMH, ekonomik büyümenin sağlıklı biçimde analiz edilmesini sağlar.