Hayatınızda sürekli kendinizi değersiz, yalnız veya yanlış hissettiğiniz anlar oldu mu? Sevdiklerinizin sözleri veya davranışları sizi derinden yaralıyorsa, farkında olmadan bir psikolojik şiddetin içinde olabilirsiniz. Psikolojik şiddet, fiziksel darbeden daha sessiz ama etkisi çok daha derin olan bir tür istismardır. Kimi zaman küçük bir eleştiri gibi görünür, kimi zaman sevgiyi veya ilgiyi kontrol etmenin ince bir yolu olarak ortaya çıkar. Bu yazıda, psikolojik şiddetin ne olduğunu, nasıl fark edileceğini ve hayatınızı olumsuz etkileyen bu durumla nasıl başa çıkabileceğinizi detaylarıyla ele alacağız.
Psikolojik şiddet nedir?
Psikolojik şiddet, fiziksel şiddetin aksine gözle görülmez, ama bıraktığı izler ruhun derinliklerine işler. Duygusal istismar, duygusal şiddet veya psikolojik manipülasyon olarak da bilinen bu tür şiddet, mağduru sindirme, değersiz hissettirme ve toplumdan soyutlama amacı taşır.
Karşınızdaki kişi, sizi aşağılamak, tehdit etmek, küçümsemek veya sürekli rahatsız edecek şekilde utandırmak gibi davranışlarla sizi kontrol etmeye çalışabilir. Bir mesajı görmezden gelmek, yalan söylemek veya duygularınızı hiçe saymak da psikolojik şiddetin yöntemleri arasında.
Fiziksel şiddetten farklı olarak etkisi görünmez ama etkisi kalıcıdır. Sürekli baskı altında kalan kişiler, stres, anksiyete ve depresyon gibi ruhsal sorunlarla mücadele edebilir. Kendini suçlama, çaresizlik ve sürekli çıkmazda hissetme, psikolojik şiddetin sık rastlanan sonuçlarıdır.
Psikolojik şiddet belirtileri
Psikolojik şiddet çoğu zaman fark edilmez. Ancak bazı işaretler, tehlikenin sinyalini verir:
- Sürekli korku ve tedirginlik hissetmek
- Öz güven kaybı ve kendini değersiz hissetmek
- Sosyal ilişkilerden çekilmek, yalnızlaşmak
- Ani ruh hali değişimleri, aşırı gerginlik
- Uyku ve yemek düzeninde bozulmalar
- Travma sonrası stres veya akut stres belirtileri
- Zararlı alışkanlıklara yönelme veya kendine zarar verme eğilimi
Bu belirtiler yalnızca duygusal değil, fiziksel sağlığı da tehdit eden bir durumun göstergesidir.
Psikolojik şiddet türleri
Psikolojik şiddet, ilişkilerde ve iş hayatında farklı biçimlerde kendini gösterir. İşte dikkat çekici türleri:
- Yalnızlaştırma: Mağduru arkadaşlarından, ailesinden ve sosyal çevresinden uzaklaştırmak.
- Stashing (Saklama): Sizi gizli bir ilişki yaşıyormuş gibi görmek, açık alanlarda tanıtmamak.
- Ghosting (Yok olma): Sebepsizce iletişimi kesmek ve kaybolmak.
- Zombieing (Aniden ortaya çıkma): Önce yok olup sonra sebepsizce geri dönmek, düzeninizi bozmak.
- Breadcrumbing (Yemleme): Ara sıra ilgi gösterip ardından yok olmak, duygularla oynamak.
- Cushioning (Tamponlamak): Mevcut ilişkisi varken size umut verip oyalamak.
- Gaslighting (Akıl bulandırma): Kendi algınızı sorgulatacak şekilde sürekli manipülasyon yapmak.
- Mansplaining: Her durumda sizi küçümseyip sürekli eleştirmek.
- Aşırı kıskançlık: Sosyal hayatınızı kısıtlayacak boyutta kontrolcü davranmak.
- Mobbing: İş yerinde sürekli baskı, eleştiri ve taciz uygulamak.
Her biri, mağdur üzerinde hem psikolojik hem de sosyal bir baskı yaratır.
Psikolojik şiddetin hukuki boyutu
Psikolojik şiddet, fiziksel şiddet kadar ciddiye alınır ve hukuki yollarla korunma imkânı vardır. Türkiye’de mağdurlar, ALO 183, 112, 155, 156 ve 0212 656 96 96 gibi hatlar üzerinden yardım talep edebilir.
Aile içi psikolojik şiddette, hâkimler tedbir kararı alabilir. Failin mağduru rahatsız etmesini önleyen bu tedbirin süresi genellikle 6 ay ile sınırlıdır. Psikolojik şiddetle ilgili kanıt sunmaya gerek kalmadan derhal koruma sağlanabilir.
Ayrıca şiddeti uygulayan kişi alkol veya madde etkisi altındaysa tedaviye yönlendirilebilir, ayakta tedaviye yanıt vermezse hastaneye yatırılabilir.
Psikolojik Şiddetle Nasıl Başa Çıkılır?
Psikolojik şiddetten kurtulmanın ilk adımı, yaşananların normal olmadığını kabul etmektir. Çoğu zaman şiddeti uygulayan kişi, farkında olmadan mağduru manipüle eder. Bu durumda, davranışları açıkça konuşmak ve sınırları belirlemek önemlidir.
Ancak şiddet devam ediyorsa en sağlıklı adım, ilişkiden uzaklaşmaktır. Bu süreçte profesyonel destek almak kritik önem taşır. Psikologlar, size yalnız olmadığınızı hatırlatır, olumsuz etkilerle başa çıkmanız için yol gösterir ve güvenli bir alan sağlar.