Yeni çalışmanın arkasındaki uluslararası ekip, bu aşırı buharlaşma olayının aslında iki aşamada gerçekleştiğini belirtiyor. Araştırmacılar, deniz tabanında biriken tuzlar üzerindeki klor izotoplarını inceleyerek, sayısal modeller ve simülasyonlar oluşturarak, Akdeniz'in su seviyesinin yüzde 70'inin ne zaman, nerede ve nasıl kaybolduğunu haritalandırabildiler.
Akdeniz ikiye bölündü!
5,5 milyon yıl önce Akdeniz, Atlas Okyanusu'ndan ayrılmıştı. (Pibernat/Garcia-Castellanos)
İlk aşama, bugünkü Cebelitarık Boğazı üzerinden Akdeniz ile Atlantik Okyanusu arasındaki su akışının 35.000 yıl boyunca kısıtlandığı bir dönemi kapsıyordu. Bu süre zarfında, deniz suyu tatlı su ile yenilenmediği için, tuzların birikmesi ve suyun buharlaşması hızlandı.
İkinci aşama ise, sonraki 10.000 yıl boyunca Akdeniz'in tamamen izole olmasıyla başladı ve süreç daha da hızlandı. Fransa'daki Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi'nden (CNRS) yer sistemleri bilimcisi Giovanni Aloisi'nin liderlik ettiği araştırmacılar, bazı bölgelerde su seviyesinin 2,1 kilometre (1,3 mil) kadar düşmüş olabileceğini buldular.
Araştırmacılar, su seviyesinin ikinci aşamada geri çekilmesiyle birlikte Sicilya Boğazı üzerindeki deniz altı sırtının ortaya çıktığını ve Akdeniz'i ikiye böldüğünü, bu durumun Afrika ile Avrupa arasında bir kara köprüsüne yol açtığını öne sürdüler.
Gezegen çapında iklim etkileri yaratmış
Buharlaşma olayı Akdeniz'in iki yakasını farklı şekilde etkiledi. (Aloisi ve diğerleri, Nature Communications , 2024)
Bilim insanları, Messinian Tuzluluk Krizi (MSC)'nin nasıl meydana geldiği ve Akdeniz'in Atlantik'ten tamamen kesildiği sırada olup olmadığını uzun zamandır tartışıyordu. Bu yeni çalışma, her iki görüşün de doğru olduğunu öne sürüyor ve sürecin iki aşamalı olduğunu gösteriyor.
Araştırmacılar, Akdeniz'in neden izole hale geldiğine dair derinlemesine bir inceleme yapmıyor, ancak Geç Miyosen dönemi, büyük ve dramatik tektonik hareketlerin yaşandığı bir dönemdi. MSC, yüzey kabuğunda basınca neden olarak çevre bölgelerin kurumasına ve daha fazla kargaşaya yol açmış olabilir.
Araştırma yazarları, "MSC'nin neden olduğu Akdeniz çöküntüsünün büyüklüğü – Akdeniz su kütlesinin yüzde 69'unun hacim kaybına denk – gezegen çapında iklim etkileri yaratmış, yağış desenlerinde değişiklikler meydana getirmiştir," diyor.
Bugün, Cebelitarık Boğazı MSC'nin ilk aşamasında olduğundan çok daha geniş ve derindir. Eğer Atlantik Okyanusu’na bu bağlantı olmasaydı, Akdeniz’in deniz seviyesinin her yıl yaklaşık yarım metre (yaklaşık 20 inç) düşmesi beklenirdi.
Sonunda, Zanklian sel olayı MSC'nin etkisini tersine çevirdi. Ancak bu yeni çalışma, sadece Akdeniz’i değil, tarih boyunca bu önemli dönemde bölgedeki tüm değişikliklere dair değerli bir içgörü sunuyor.
Araştırmacılar, "Sonuçlarımız, Akdeniz bölgesinin ve ötesindeki biyolojik, jeolojik ve iklimsel evrim için daha geniş sonuçlar taşıyor," diyor.
Araştırma, Nature Communications dergisinde yayınlandı.