Türkiye’nin 68 kuşağının sembol ismi Deniz Gezmiş, 28 Şubat 1947’de Ankara’da doğdu. Öğretmen bir babanın oğlu olarak büyüyen Gezmiş, hayatı boyunca bağımsızlık ve sosyalizm mücadelesine adanmış bir figür oldu.
Deniz Gezmiş kimdir?
Deniz Gezmiş, Türk devrimci hareketinin en bilinen liderlerinden biridir. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde okurken, 1960’ların anti-emperyalist ve sosyalist gençlik hareketlerine öncülük etti. Türkiye Milli Gençlik Teşkilatı (TMGT) ve Devrimci Öğrenci Birliği (DÖB) gibi örgütlerde yer aldı. 1968’deki “Tam Bağımsız Türkiye İçin Mustafa Kemal Yürüyüşü” gibi eylemlerle adını duyurdu. Amerikan 6. Filosu’na karşı protestolar, üniversite işgalleri ve silahlı mücadeleyle, dönemin düzenine karşı çıktı. Gezmiş, gençler arasında bağımsızlık ve devrim ateşini yakan bir sembol haline geldi.
Deniz Gezmiş’in sözleri
Deniz Gezmiş’in mahkeme savunmaları ve yazışmaları, onun ideallerini yansıtır. İşte bazı ikonik sözleri:
- “Biz, emperyalizme karşı ikinci bir kurtuluş savaşını sürdürüyoruz.”
- “Mustafa Kemal’e gerçekten sahip çıkanlar varsa, onlar da bizleriz.”
- “Yaşasın tam bağımsız Türkiye! Yaşasın Marksizm-Leninizm!”
Bu sözler, Gezmiş’in anti-emperyalist ve sosyalist duruşunu özetler.
Deniz Gezmiş’in ölüm tarihi ve idamı
Deniz Gezmiş, 6 Mayıs 1972’de Ankara Merkez Cezaevi’nde idam edildi. 12 Mart 1971 Muhtırası sonrası sıkıyönetim mahkemelerinde yargılanan Gezmiş, “anayasal düzeni silah zoruyla değiştirmeye teşebbüs” suçlamasıyla ölüme mahkûm edildi. İdam kararı, TBMM’de tartışmalı bir şekilde onaylandı ve 25 yaşındaki Gezmiş, darağacına giderken bile devrimci duruşunu korudu. Son sözleri, “Yaşasın Türk ve Kürt halklarının kardeşliği!” oldu.
Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan: Üç yoldaş
Deniz Gezmiş, devrimci mücadelesinde yalnız değildi. Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan, onun en yakın yoldaşlarıydı. Üçü de Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu (THKO) adlı örgütün kurucuları arasında yer aldı. 1971’de başlayan silahlı mücadele sürecinde, sistemin baskısına karşı gerilla eylemleri düzenlediler. Üç devrimci, aynı davada yargılanarak idam edildi.
Yusuf Aslan kimdir?
Yusuf Aslan (1947-1972) Adıyaman doğumlu. ODTÜ’de okurken sosyalist hareketlere katıldı. THKO’nun kuruluşunda yer aldı ve Gezmiş’le birlikte birçok eylemde bulundu. Karizmatik ve kararlı kişiliğiyle tanındı.
Hüseyin İnan kimdir?
Hüseyin İnan (1949-1972) Sivas doğumlu. ODTÜ’de sosyoloji okudu. THKO’nun teorik altyapısını oluşturan isimlerden biriydi. Stratejik zekâsı ve soğukkanlılığıyla bilindi.
Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan neden asıldılar?
Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan, 12 Mart 1971 Muhtırası sonrası sıkıyönetim mahkemelerinde yargılandı. THKO’nun banka soygunları, Amerikan askerlerinin kaçırılması ve silahlı eylemleri, suçlamaların temelini oluşturdu. Savcılık, bu eylemleri “anayasal düzeni yıkma girişimi” olarak nitelendirdi. Mahkeme süreci tartışmalıydı; savunma hakları kısıtlandı ve idam kararları siyasi bir kararla alındı. Üç devrimci, 6 Mayıs 1972’de idam edildi. İdamlar, Türkiye’de geniş yankı uyandırdı ve gençlik hareketlerini daha da radikalleştirdi.
Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan mezarları nerede?
Deniz Gezmiş’in mezarı Ankara’daki Karşıyaka Mezarlığı’nda yatıyor. Mezarı, her yıl 6 Mayıs’ta anma törenlerine ev sahipliği yapıyor.
Yusuf Aslan Adıyaman’daki Yenipınar Mezarlığı’nda defnedildi.
Hüseyin İnan Sivas’taki Yukarı Tekke Mezarlığı’nda toprağa verildi.
Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan, Türkiye’nin çalkantılı döneminde bağımsızlık ve sosyalizm için mücadele etmiş, hayatlarını bu uğurda kaybetmiş isimlerdir. İdamları, dönemin siyasi atmosferini yansıtırken, onların idealleri genç nesillere ilham vermeye devam ediyor. Her 6 Mayıs’ta, Türkiye’nin dört bir yanında anılan bu üç devrimci, “Tam Bağımsız Türkiye” hayalini canlı tutuyor.