Haberde Sean Mathews’in yeni kitabının, antik dönemden Osmanlı’ya, İsrail’den ABD eksenine uzanan geniş bir coğrafyada Yunan kimliğinin tarihsel, kültürel ve siyasi dönüşümünü incelediği belirtilirken. Kitabın dikkat çeken detaylarından birinin de İsrail ile yakınlaşma üzerine olduğu dikkatleri çekti.
Kitap ne anlatıyor?
Sean Mathews’in The New Byzantines isimli kitabı, dördüncü kuşak bir Amerikalı-Yunan’ın kimlik arayışını merkeze alarak antik Yunan’dan Bizans’a, Osmanlı döneminden modern ulus devlete uzanan uzun tarihsel akışta “Yunan ruhunun” geçirdiği dönüşümleri anlatıyor. Mathews, farklı etnik ve kültürel kimlikleri, gözlemlerini, sınır bölgelerindeki toplulukları ve modern jeopolitik dengeleri bir araya getirerek Yunanistan’ı hem geçmiş hem bugün açısından çok katmanlı bir anlatıyla ele alıyor.
Yunan ruhunun tarih boyunca şekillenen katmanları inceleniyor
Mathews, Bizanslılar, Helenler, Romioi ve Rum/Romeiko gibi kimlik kategorilerine, Yunanistan’ın kuzeyindeki Pomaklar ve Türk Müslüman topluluklara gösterdiği ilgiye benzer şekilde mercek tutuyor.
Kitapta keskin bir canlılık var
Haberde, kitabın anlatım dili, mekân tasvirlerindeki canlılık özellikle vurgulanırken, Mathews'in keskin gözlem gücünün ön plana çıktığı kaydediliyor. Haberde, buna ilişkin şunlar kaydediliyor:
Atina’nın “betona bulanmış” görünümü, İstanbul’un çay bardaklarında temsil edilen “akıl almaz cam denizi” ya da Kahire’nin çürümekte olan ama hâlâ büyüleyici atmosferi, kitabın anlatısına güçlü bir görsellik katıyor.
Ziyaret ettiği sınır hattı ve uç bölgeler, Mathews’in metnine taze bir bakış açısı sağlıyor. Ioannina’dan Türkiye sınırına uzanan uzun koridorun, Ioannina–Atina mesafesinin neredeyse iki katı olduğunu hatırlatan yazar, bu coğrafyanın Balkanları Avrupa’nın “barut fıçısı” hâline getiren tarihsel gerilimleri hâlâ taşıdığına dikkat çekiyor. Bölge, modern gezginlerin çoğu tarafından göz ardı edilmiş olsa da Mathews, derinlikli anlatısıyla kapsamlı bir rehber sunuyor.
İsrail'deki Rumlara ayrılan bölüm
Kitapta İsrail’deki Rumlara ilişkin de bir bölüm yer alıyor. Mathews, bu topluluğun tarihsel rolününe vurgu yaparken; Yunan Ortodoks Kilisesi’nin ülkedeki ikinci en büyük toprak sahibi olması ve Knesset’in kiraya vereni konumunda bulunması, buna karşın mali skandallarla anılmasına değinerek tarihsel bir kurumun modern çelişkilerini gözler önüne seriyor.
İsrail'de kaç Rum yaşıyor?
Bir zamanlar 8.000–20.000 kişiye ulaşan Yunan nüfusunun bugün 1.000 civarında olması dramatik bir düşüşü işaret ediyor. "Benzer bir erime Kahire ve İstanbul’daki Rum topluluklarında da yaşanmış durumda" diyen Mathews, bu toplulukların söz konusu yerlerde “gölge nüfus” olarak varlığını sürdürmeye çalıştığını belirtiyor.
İstanbul Rumları
Haberde İstanbul Rumları için bir başlık açılıyor. "Yaklaşık 2.700 yıllık bir tarihsel devamlılığı temsil eden bu toplum, bugün 2.000 kişilik bir nüfusa sıkışmış durumda ve ağır diplomatik yüklerle varlığını korumaya çalışıyor" ifadeleri kaydediliyor.
Yunanistan’ın yeni jeopolitik ekseni: İsrail ve ABD ile yakınlaşma
Habere göre Mathews’in kitabında öne çıkan temel temalardan biri, Yunanistan’ın ekonomik toparlanmasıyla birlikte şekillenen yeni dış politika hattı. Bunun için şu ifadelere yer veriliyor:
"Türkiye’nin bölgesel ağırlığının yarattığı ortak endişe, Atina ile Tel Aviv arasında savunma, istihbarat ve enerji alanlarında yakın bir iş birliğini doğurmuş durumda. İsrailli yatırımcıların Atina’daki gayrimenkul piyasasına yoğun ilgisi de bu eksenin toplumsal boyutuna işaret ediyor.
Atina, Tel Aviv'e destek veriyor
Yunan muhalefeti, hükümetin Gazze’deki savaş sırasında İsrail’e yönelik yaptırım adımlarına yanaşmamasını “utanç verici bir istisna” olarak nitelese de Başbakan Kiryakos Miçotakis bu çizgiden geri adım atmıyor. Bu tavır, ülkenin ABD ile ilişkilerinde de kendini gösteriyor.
Yunanistan'daki Amerikan varlığı
1970’lerde Andreas Papandreou’nun “ölüm üsleri defolup gitsin” sloganıyla ABD üslerine karşı yürüttüğü sert kampanyaya rağmen, sonraki hükümetler Amerikan askeri varlığını genişletmeye devam etti. Konstantinos Miçotakis’in 1990’da Girit’teki Suda Körfezi üssünün statüsünü yükseltmesinin ardından, 2019 ve 2021’de yapılan anlaşmalarla ABD birliklerine dört kara üssü daha tahsis edildi. Dedeağaç’ın (Alexandroupolis) ABD’nin Ukrayna’ya sevkiyatında kritik bir lojistik merkez hâline gelmesi, bu yakınlığın güncel bir yansıması."
Yunanistan'ın stratejik konumu
Mathews, tüm bu gelişmeleri aktarırken Yunanistan’ın jeopolitik konumunu yeniden şekillendiren görünmez bir perdenin aralandığını gösteriyor.
Modern Yunanistan’ı anlamak için güçlü bir rehber
The New Byzantines kitabının hem tarih hem kültür hem de jeopolitik açıdan geniş bir panoramayı bir araya getirdiği belirtiliyor. Mathews, Yunan kimliğinin köklerini incelerken modern devletin stratejik ittifaklarını, azalan Rum topluluklarının hikâyelerini ve geçmişten bugüne uzanan kırılmaları ustalıkla harmanladığı kaydedilen haberde, ortaya çıkan çalışmanın hem sürükleyici bir seyahat anlatısı hem de modern Yunanistan’ın dönüşümünü anlamak isteyen herkes için kapsamlı bir rehber niteliğinde olduğu ifade ediliyor.
Sean Mathews kimdir?
Middle East Eye'da tam zamanlı gazeteci olarak çalışan Sean Mathews, Rum kökenli bir gazetecidir. Köklerinin de getirdiği bir ilgiyle Balkanlar üzerine çalışan Mathews, Middle East Eye öncesinde Amman'daki Jordan Times'da, ardından Atina'daki The Greek Reporter'da çalıştı. Daha sonra Ürdün, Yunanistan, Lübnan ve Mısır'da dolaşarak The Economist, Al Jazeera, Al Monitor ve diğer yayınlar için yazılar yazdı.
"Orta Doğu'ya olan tutkum Yunan köklerimden geliyor" diyen Mathews, ailesinin Levant'ta yaşadığını belirtiyor. Levant, Osmanlı döneminde payitahta bağlı olan ve Biladi Şam olarak anılan Şam ve çevresi ile Lübnan, Filistin ve İsrail'i içine alan bir bölgedir. Mathews'in ayrıca Mısır'daki FinTech girişimlerini ve Suriye'deki Hristiyan topluluklarını takip ettiğini belirten Mathews, kardeşiyle birlikte Doğu Akdeniz'de bir emlak ve yaşam tarzı platformu olan Levendeia'nın kurucu ortağı olduğunu kaydediyor.
