Yapay zekalar artık kod yazabiliyor, fotoğraf üretebiliyor hatta doğal konuşmalar yapabiliyor. Ancak analog saatlere bakıp “Saat kaç?” sorusuna doğru cevap vermekte halen büyük zorluk yaşıyorlar. Takvim üzerinde bir tarihin haftanın hangi gününe denk geldiğini hesaplamak da onlar için bir o kadar karmaşık. İnsanlar çocuk yaşlardan itibaren bu becerileri kolaylıkla kazanırken, yapay zekalar hala temel zaman kavramlarında sıkıntı çekiyor. Yeni yapılan bir araştırma, bu farkın nedenini gözler önüne serdi.
Saat Okumak Neden Bu Kadar Zor?
2025 Uluslararası Öğrenme Temsilleri Konferansı’nda sunulan çalışmada, GPT-4o, Gemini 2.0, Claude 3.5 Sonnet ve Llama 3.2 Vision gibi gelişmiş yapay zeka modelleri teste tabi tutuldu. Saat resimlerini ve takvim sorularını içeren özel bir veri setiyle sınanan modeller, saatleri yalnızca yüzde 38.7 doğrulukla, takvim günlerini ise yüzde 26.3 oranında doğru tahmin edebildi.
Peki, saat okumak neden yapay zekalar için bu kadar zor? Edinburgh Üniversitesi’nden araştırmacı Rohit Saxena’ya göre, insan beyninin yaptığı gibi uzamsal ve mantıksal çıkarım gerektiren bu görev, modellerin eğitiminde yeterince karşılanmıyor. İnsanlar akrep ve yelkovanın açısını hesaplayıp, farklı saat tasarımlarını algılayabilirken; yapay zekalar büyük oranda görsel kalıpları tanımaya dayanıyor. “Bu bir saattir” diyebilirler ama “Saat kaçtır?” sorusunu çözmek için gereken karmaşık muhakeme onlar için hâlâ güç.
Takvim Hesaplamalarında Dağınık Sonuçlar
Takvim hesaplamalarında ise iş daha da karmaşıklaşıyor. Basit aritmetik gibi görünen “Yılın 153. günü hangi gün?” sorusu, yapay zekalar tarafından örüntü tahminiyle yanıtlanıyor, bu da tutarsız sonuçlara yol açıyor. Artık yıllar, hafta başlangıçları gibi özel durumlar ise modellerin eğitiminde yeterince temsil edilmediği için hatalar sıkça yaşanıyor.
Saxena, yapay zekaların günlük hayatta zaman odaklı görevlerde güvenilir olması için, eğitim verilerinin artırılması ve uzamsal-mantıksal yeteneklerin geliştirilmesi gerektiğini belirtiyor. Saat okumak, takvimde tarih bulmak gibi basit görünen işler aslında insan beyninin karmaşık işleyişini yansıtıyor ve yapay zeka için henüz tam olarak aşılamamış bir sınav.