Sürrealizm akımının dâhisi Salvador Dali, 1931 yılında Paris’te bir sergide bu tabloyu görücüye çıkardığında kimse neye baktığından tam olarak emin değildi. Eriyen metalik saatler, ıssız bir manzara ve tablonun merkezindeki garip figür... Dali, bu eserle sadece zamanın göreceliğini değil, insan bilincinin en karanlık köşelerini tuvale yansıtmıştı. İşte modern sanatın bu ikonik eseri hakkında bilinmeyen gerçekler:
1. İlham kaynağı Einstein değil, Fransız peyniriydi
Birçok sanat tarihçisi, eriyen saatlerin Einstein’ın Görelilik Teorisi’ni simgelediğini iddia etse de Dali bu "teori"yi reddetmiştir. Dali, tablonun ilhamını bir akşam yemeği sonrası masada kalan ve sıcakta eriyen Camembert peynirinden aldığını söylemiştir. Peynirin yumuşayıp yayılma biçimi, dâhinin zihninde "zamanın sertliğinin kırılması" fikrini doğurmuştur.
2. Tablonun ortasındaki tuhaf yaratık aslında Dali'dir
Resmin merkezinde, üzerinde bir saatin sarktığı beyaz, amip benzeri bir figür yer alır. Dikkatli bakıldığında bu figürün uzun kirpikleri ve burnuyla bir insan yüzü olduğu fark edilir. Bu, Dali’nin kendini bir rüya formunda resmettiği otoportresidir. Sanatçı, rüyaların zamansızlığını kendi sureti üzerinden anlatmıştır.
3. Karıncalar aslında birer "ölüm" simgesidir
Tablodaki tek sert (erimemiş) saat, üzerinde karıncaların gezindiği turuncu saattir. Dali’nin eserlerinde karıncalar her zaman çürümeyi, ölümü ve yok oluşu simgeler. Burada saati yiyen karıncalar, zamanın insanı tüketen ve ölüme yaklaştıran bir unsur olduğunu sembolik bir dille ifade eder.
4. Manzara, Dali’nin çocukluğunun geçtiği kıyılardır
Arkadaki kayalık sahil ve altın sarısı kumsal, hayali bir mekan değildir. Dali, Katalonya'daki evi Port Lligat’ın manzarasını tuvale işlemiştir. Sanatçı, en tuhaf rüyalarını bile çocukluğunu geçirdiği bu gerçek manzaralara oturtarak rüya ve gerçekliği iç içe geçirmiştir.
5. Boyutu sanıldığından çok daha küçüktür
"Belleğin Azmi", yarattığı devasa etkiye rağmen aslında sadece bir A4 kağıdı büyüklüğündedir (yaklaşık 24 x 33 cm). Dali, bu kadar küçük bir alana bu denli büyük bir evren sığdırarak ustalığını kanıtlamıştır. Tablo şu an New York’taki MoMA müzesinde sergilenmekte ve hala müzenin en çok ziyaret edilen eserleri arasında yer almaktadır.
