Mezopotamya toprakları, Dicle ve Fırat nehirlerinin hayat verdiği bereketli bir coğrafya olarak tarih boyunca sayısız medeniyete ev sahipliği yaptı. Yazının icadından ilk yasaların oluşturulmasına kadar insanlık tarihinin kırılma noktaları hep bu topraklarda gerçekleşti. Bu birikimin zirve noktası ise hiç şüphesiz Babil’di.
Şehir planlaması, hukuk sistemi ve bilimsel çalışmalarıyla çağının çok ötesinde olan bu antik kent, sadece fiziksel bir yerleşim yeri değil, aynı zamanda tanrıların yeryüzündeki evi olarak görülüyordu. Günümüz Irak topraklarında, Bağdat'ın güneyinde kurulan bu medeniyet, stratejik konumuyla ticaretin ve kültürün kesişim noktası haline gelmişti.
Adaletin taşa kazındığı düzenli şehir
Babil, kaosun ortasında bir düzen adası gibiydi ve şehir ızgara planlı sokakları, geometrik yapısı ve sağlam surlarıyla döneminin mühendislik harikasıydı. Bu düzenin temelinde ise Kral Hammurabi’nin vizyonu yatıyordu. Milattan önce 1800’lü yıllarda Babil’i bölgesel bir güç haline getiren Hammurabi, en büyük mirasını hukuk alanında bıraktı.
Yaklaşık 2 metre yüksekliğindeki bir taş stele kazınan 282 maddelik kanunlar; ticaretten evliliğe, hırsızlıktan cinayete kadar toplumsal hayatın her alanını düzenliyordu. Ünlü "göze göz, dişe diş" prensibiyle bilinen bu yasalar, aynı zamanda kölelerin ve kadınların haklarını da güvence altına alarak dönemine göre ileri bir adalet anlayışı sunuyordu.
Göğe uzanan kule: Etemenanki gerçeği
Dini metinlerde ve efsanelerde sıkça geçen Babil Kulesi, aslında Etemenanki adıyla bilinen ve "göğün ve yerin temel evi" anlamına gelen devasa bir zikkurattı. Yedi katlı olan ve yüksekliği 90 metreyi bulan bu yapı, her katında farklı bir renge boyanarak gezegenleri ve tanrıları simgeliyordu.
Şehrin her yerinden görülebilen bu kule, sadece dini bir merkez değil, aynı zamanda Babil’in gücünü dosta düşmana gösteren bir propaganda aracıydı. Kral Nebukadnezar döneminde yenilenen ve milyonlarca tuğla kullanılarak inşa edilen bu yapı, dönemin insanları için gökyüzüne ulaşma arzusunun somut bir kanıtıydı.
Çölün ortasındaki cennet efsanesi
Babil’in bir diğer büyük gizemi ise Dünyanın Yedi Harikası’ndan biri sayılan Asma Bahçeleri’dir. Efsaneye göre Kral Nebukadnezar, yeşil dağlardan gelen eşi Amitis’in sıla hasretini dindirmek için kurak Babil topraklarında yapay bir dağ ve bahçe inşa ettirdi.
Kat kat teraslardan oluşan ve özel sulama sistemleriyle Fırat Nehri’nden su çekilerek yeşertilen bu bahçeler, mühendislik açısından bir mucize olarak kabul ediliyordu. Ancak arkeolojik kazılarda bu bahçelere dair kesin bir kanıt bulunamaması, bahçelerin aslında Ninova’da olabileceği veya tamamen şairlerin hayal gücünün bir ürünü olabileceği ihtimalini doğuruyor.
Modern zamanı şekillendiren bilimsel miras
Babil sadece mimarisiyle değil, bilimsel çalışmalarıyla da tarihe damga vurdu. Özellikle astronomi ve matematik alanında elde ettikleri bilgiler, bugün kullandığımız zaman ölçüm sistemlerinin temelini oluşturdu.
Bir yılı 360 güne, saati 60 dakikaya ve dakikayı 60 saniyeye bölen Babilliler, 60'lık sayı sistemini geliştirerek modern matematiğin ve geometrinin öncüsü oldular. Rahiplerin gökyüzünü gözlemleyerek tuttuğu kayıtlar, gezegen hareketlerinin ve tutulmaların hesaplanmasını sağlarken, bu birikim daha sonra Yunan ve İslam medeniyetlerine aktarılarak günümüze kadar ulaştı.
Görkemli yükselişin sessiz sonu
Tarihin bu en görkemli şehrinin sonu ise beklenmedik bir şekilde geldi. Nebukadnezar’ın ölümünden sonra başlayan siyasi istikrarsızlık ve taht kavgaları şehri zayıflattı. Özellikle Kral Nabonidus’un baş tanrı Marduk yerine Ay tanrısı Sin’e tapınması, rahipler ve halk arasında büyük bir huzursuzluğa yol açtı.
Pers Kralı Kiros, M.Ö. 539 yılında Babil kapılarına dayandığında, şehir direnç göstermeden teslim oldu; hatta halk, kendi kralından memnun olmadığı için Kiros’u bir kurtarıcı olarak karşıladı. Perslerin eline geçtikten sonra yavaş yavaş önemini yitiren Babil, ticaret yollarının değişmesi ve merkezin başka şehirlere kaymasıyla zamanla terk edildi ve yüzyıllar içinde toprak altında kalarak bir efsaneye dönüştü.
