Hamaney kimdir? Ali Hamaney etnik kökeni ne? İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, 1989’dan beri ülkenin en güçlü ismi. İran siyasetine yön veren bu önemli figürün hayatı, Azerbaycan Türkü kökeni ve Trump’ın tartışmalı açıklamalarıyla ilgili merak edilen her şeyi bu yazıda keşfedin!
Hamaney kimdir?
Ayetullah Seyyid Ali Hüseyni Hamaney, 19 Nisan 1939 tarihinde İran’ın Meşhed kentinde doğdu. Babası Ayetullah Seyyid Cevat Hüseyni Hamaney, Azerbaycan Türkü kökenli bir din adamı, annesi Hatice Mirdamadi ise Yezdli bir Fars’tı. Hamaney’in soyu, Şii dördüncü İmam Ali bin Hüseyin’in torunu Sultan ul-Ulema Ahmed’e dayanıyor, bu nedenle “Seyyid” unvanıyla anılıyor.
Dört yaşında Kur’an kursuna başlayan Hamaney, genç yaşta dini eğitimine yoğunlaştı. Meşhed, Necef ve Kum gibi Şii dünyasının önemli merkezlerinde eğitim alarak Ayetullah unvanını kazandı. 1963 yılında Ayetullah Ruhullah Humeyni’nin önderliğindeki İslami Hareket’e katılarak Şah rejimine karşı mücadele etti. Bu dönemde altı kez tutuklandı ve işkence gördü. 1979 İran İslam Devrimi’nin zaferiyle Humeyni’nin yakın çevresine giren Hamaney, Devrim Konseyi üyeliği, savunma bakan yardımcılığı ve milletvekilliği gibi görevler üstlendi.
1981 yılında Ebuzer Camii’nde düzenlenen bombalı suikast girişiminde sağ kolu felç oldu. Aynı yıl, Cumhurbaşkanı Muhammed Ali Recai’nin suikast sonucu ölmesi üzerine yapılan seçimlerde %95’in üzerinde oy alarak İran’ın üçüncü cumhurbaşkanı seçildi. 1985’te ikinci kez cumhurbaşkanlığına seçilen Hamaney, İran-Irak Savaşı’nın zorlu yıllarında ülkeyi yönetti. 1989’da Humeyni’nin vefatından sonra, Uzmanlar Meclisi tarafından dini lider (Velayet-i Fakih) olarak seçildi ve o tarihten beri İran’ın en üst makamında bulunuyor.
Hamaney, İran anayasasına göre silahlı kuvvetlerin başkomutanı, yargı başkanını atayan ve genel politikaları belirleyen kişi. Devrim Muhafızları ile yakın ilişkileri, nükleer program ve bölgesel politikalar üzerindeki etkisiyle Ortadoğu’nun en güçlü liderlerinden biri olarak kabul ediliyor.
Ali Hamaney’in etnik kökeni ne?
Hamaney’in etnik kökeni, baba tarafından Azerbaycan Türkü, anne tarafından ise Yezdli Fars’tır. Ailesi aslen Tebriz yakınlarındaki Hamene bölgesinden gelmektedir. Babası Ayetullah Seyyid Cevat Hüseyni Hamaney, Azerbaycan Türkü bir din adamı olarak tanınırken, annesi Hatice Mirdamadi, Meşhed’in saygın ailelerinden birine mensuptur. Hamaney’in soyu, Şii inancına göre Hz. Hüseyin’e dayanıyor ve bu nedenle dini otoritesi de güçleniyor.
Hamaney’in Azerbaycan Türkü kökeni, İran’daki Türk toplumu için sembolik bir önem taşıyor. 2017 yılında bir Azeri anneye “Çocuğunuza Türkçe öğretin” diyerek Türk kimliğine vurgu yapması, bu bağlamda dikkat çekti.
Trump Hamaney’e ne dedi? Gerginliklerin perde arkası
Ali Hamaney, özellikle ABD ile İran arasındaki gerilimlerde sıkça hedef alınan bir isim oldu. Eski ABD Başkanı Donald Trump’ın Hamaney’e yönelik söylemleri, iki ülke arasındaki gerginlikleri daha da alevlendirdi. İşte bu gerginliklerin öne çıkan noktaları:
Nükleer anlaşma ve sert çıkışlar
Trump, 2017 yılında İran ile yapılan nükleer anlaşmayı eleştirerek Hamaney’i sert sözlerle hedef aldı. Hamaney ise Trump’ı “akli dengesi yerinde olmayan bir adam” olarak nitelendirerek, ABD’nin İran’ın bölgesel etkisini kırmaya çalıştığını savundu. 2018’de Trump’ın anlaşmadan çekilmesi, Hamaney’in “ABD’nin nükleer anlaşmayı yırtıp atması cevapsız kalmayacak” açıklamasıyla karşılık buldu.
Suikast iddiaları
2025 yılında, İsrail’in İran’a yönelik hava saldırılarından sonra Reuters’in haberine göre, Trump’ın İsrail’in Hamaney’e suikast planını veto ettiği iddia edildi. ABD’li bir yetkili, “İranlılar bir Amerikalıyı öldürmedi, bu yüzden siyasi lideri hedef almak söz konusu değil” dedi. Ancak İsrail Başbakanı Netanyahu, Hamaney’in öldürülmesinin İran-İsrail çatışmasını sona erdirebileceğini savundu. Hamaney bu iddialara, “Siyonist rejim suçlarının bedelini ödeyecek” diyerek yanıt verdi.
Tehdit ve misilleme döngüsü
Trump, 2025 Mart’ında Hamaney’e bir mektup yazarak hem tehdit hem de müzakere çağrısında bulundu. Hamaney, ABD’nin müzakere taleplerinin “tahakküm kurma çabası” olduğunu söyleyerek bu çağrıyı reddetti. İran’ın İsrail’e yönelik balistik füze saldırıları ve Hamaney’in “Siyonist rejim acı bir akıbetle karşılaşacak” açıklamaları, gerginliği tırmandırdı.
Hamaney’in İran ve dünya siyasetindeki rolü
Hamaney, İran’ın “Direniş Ekseni” politikalarının mimarı olarak biliniyor. Hizbullah, Hamas ve diğer bölgesel gruplarla yakın ilişkileri, İran’ın Ortadoğu’daki etkisini artırdı. 2003’te nükleer silah üretimini yasaklayan bir fetva yayınlasa da, 2024’te danışmanı Kamal Kharrazi’nin “varoluşsal tehdit durumunda nükleer doktrini değiştirebiliriz” açıklaması, Hamaney’in nükleer politikalarının esnekliğini gösterdi.