2023 yılında OpenAI’nin gelişmiş yapay zeka sistemlerine Çin’den erişimi engellemesinin ardından Çinli yazılımcılar, hızlıca Meta gibi şirketlerin açık kaynak sistemlerine yöneldi. Bu durum, Çin’in kısa sürede kendi yerli yapay zeka altyapısını geliştirmesini tetikledi.
Artık DeepSeek, Alibaba ve Baidu gibi Çinli teknoloji devleri, dünya çapında öne çıkan açık kaynak modelleri üretmeye başladı.
Çin, stratejik yatırım olarak görüyor
Çin, yapay zekada ABD ile arasındaki farkı kapatmak için, daha önce elektrikli araçlar, batarya ve güneş enerjisi sektörlerinde izlediği sanayi politikasını bu kez yapay zeka alanına uyguluyor.
Araştırmacı Kyle Chan’a göre Çin, sadece algoritmaları değil, çip, enerji altyapısı, veri merkezleri ve insan kaynağına kadar tüm yapının devlet destekli olmasını sağlıyor.
Veri merkezleri devlet eliyle finanse ediliyor
ABD’de Google ve Meta gibi şirketler milyarlarca dolarlık veri merkezleri kurarken, Çin'de bu altyapılar doğrudan devlet fonlarıyla inşa ediliyor.
Alibaba, ByteDance ve Huawei gibi şirketlerin içinde yer aldığı laboratuvar ağı, ülkenin en nitelikli mühendislerini bir araya getiriyor.
2014’ten bu yana yalnızca yarı iletken sektörüne 100 milyar dolar aktarıldı. 2024 Nisan ayında ise genç yapay zeka girişimleri için ek 8,5 milyar dolarlık fon ilan edildi.
Bölgesel teşvikler girişimcilere cazip fırsatlar sunuyor
Hangzhou’daki “Dream Town” gibi teknoloji bölgeleri, girişimcilere kredi, yer tahsisi ve barınma desteği sunuyor.
Deep Principle kurucusu Jia Haojun, yalnızca başlangıçta 2,5 milyon dolarlık destek aldıklarını belirtiyor. Devletin erken aşama araştırma maliyetlerinin %15’ini üstlenmesi, birçok firma için kritik avantaj sağlıyor.
Sansür, veri kaynaklarını şekillendiriyor
Çin’in yapay zekası, Wikipedia veya Reddit gibi Batılı içeriklere erişemediğinden, Pekin yönetimi tarafından oluşturulan "ana akım değerler korpusu" üzerine inşa ediliyor. Bu korpus, onaylanmış devlet haberleri ve makalelerden oluşuyor. Sistemlerin ürettiği çıktılar da bu çerçevede şekilleniyor. Ancak bu durum, model esnekliğini ve küresel geçerliliği sınırlayabiliyor.
Açık kaynak sistemlerle küresel rekabette atak
Silicon Valley firmaları, yapay zeka sistemlerine erişimi ücretli ve kapalı tutarken, Çinli şirketler açık kaynak modelleriyle mühendislerin ilgisini çekiyor.
Alibaba, ByteDance, Huawei ve hatta Baidu bile artık modellerini kısmen açık hale getiriyor. Bu yaklaşım, küresel standartları belirleme şansı sunuyor.
ABD ile ideolojik rekabet de yaşanıyor
OpenAI CEO’su Sam Altman, bu rekabeti açıkça ideolojik düzleme taşıyarak, "Demokratik yapay zekanın otoriter yapay zekaya karşı kazanmasını istiyorum" açıklamasında bulundu. Yatırımcı Kevin Xu ise Çin’in açık kaynak stratejisini bir teknolojik yumuşak güç olarak tanımlıyor. Xu’ya göre açık kaynak sistemler, Hollywood ya da Big Mac gibi küresel kültürel etki yaratabilir.
Ancak her şey kusursuz değil
Yapay zeka yatırımlarında fiyat rekabeti, verimlilik sorunları ve kaynak dağınıklığı gibi dezavantajlar da bulunuyor.
Birçok Çinli firma uzun süre yüz tanıma sistemlerine odaklandı, ancak üretken yapay zekadaki (ChatGPT gibi) hızlı dönüşüme hazırlıksız yakalandı.
Ayrıca, Huawei ve SMIC gibi şirketler Nvidia’ya rakip çipler geliştirmeye çalışsa da, henüz tam performans ve ölçekleme başarısı sağlanabilmiş değil.
