Günümüzde bilgisayarlar, akıllı telefonlar, savunma sistemleri, yapay zekâ altyapıları ve uzay teknolojileri ileri seviye yarı iletken çiplere dayanıyor. Bu çiplerin üretiminde kullanılan en kritik teknoloji ise Hollanda merkezli ASML şirketinin geliştirdiği EUV (Extreme Ultraviolet–Aşırı Morötesi) litografi makineleri olarak öne çıkıyor. Bir roketten bile pahalı olan bu sistemler, gelişmiş teknoloji yarışındaki ülkeler için hayati bir önem taşıyor.
EUV makinesi neden bu kadar önemli?
Gelişmiş işlemci ve grafik çiplerinin üretiminde transistörlerin nanometre ölçeğinde dizilebilmesi gerekiyor. Bu ultra hassas işlem endüstri standartlarında yalnızca EUV litografi ile mümkün oluyor. EUV teknolojisi sayesinde daha hızlı işlemciler, daha düşük enerji tüketimi, daha küçük cihaz mimarisi ve daha gelişmiş yapay zekâ altyapıları gerçekleşiyor. Sektördeki genel kanıya göre, kısacası EUV olmadan modern teknoloji üretmek imkânsız hale geliyor.
180 ton ve 300 milyon dolar
EUV makineleri teknik açıdan bir mühendislik mucizesi olarak kabul ediliyor. 180 ton ağırlığındaki bu makinelerin bir tanesinin yapımı 300 milyon dolara mal olurken içerisinde yaklaşık 100.000 parça bulunuyor. Bu devasa yapısı nedeniyle nakliyesi bile aylar sürüyor. Fabrika kurulumları özel uçak seferleri, tedarik zinciri ekipleri ve yüzlerce uzmanın koordineli çalışmasıyla tamamlanıyor.
EUV makinesi neden kimse tarafından üretilemiyor?
EUV litografi makinesi yalnızca tek bir teknoloji değil; birbirinden çok farklı bilim dallarının kusursuz birlikteliğini gerektiriyor. Bu yüzden dünyada üretilebilmesi son derece zor bir teknoloji olarak kabul ediliyor. Bir EUV makinesi şu beş temel alanın birleşiminden oluşuyor:
- Lazer teknolojisi: Kalay damlacıklarını dakikada binlerce kez lazerle buharlaştırarak 13,5 nm dalga boyunda ışık üretmek.
- Optik: Carl Zeiss tarafından üretilen dünyanın en hassas aynalarıyla ışığı çipe yönlendirmek.
- Fizik: Plazma fiziği ve foton davranışlarını atomik düzeyde kontrol etmek.
- Kimya: Çip yüzeyindeki ışığa duyarlı kimyasallarla nanometre düzeyinde işlem yapmak.
- Yazılım: Makinenin 100.000 parçayı gerçek zamanlı senkronize çalıştırmak.
Bu alanlardan herhangi birindeki eksiklik, makinenin çalışmamasına neden oluyor. Bu teknik zorluklar nedeniyle dünyada EUV üretebilen tek şirket hâlâ ASML.
Kim EUV’ye sahipse güç onda
EUV makineleri, ülkelerin ve teknoloji devlerinin küresel rekabet gücünü doğrudan belirliyor. Çünkü EUV’ye sahip olan ülkeler yapay zekâ, savunma, uzay teknolojisi, süper bilgisayar ve ileri işlemci üretiminde üstünlük elde ediyor. Dünya üzerindeki EUV dağılımı tahminlere göre şu şekilde sıralanıyor: TSMC: 15+ EUV makinesi. Samsung: 10+ EUV makinesi. Intel: 10+ EUV makinesi. Çin: İleri EUV erişimi stratejik sebeple ABD ve müttefikler tarafından yasaklandı.
Dev şirketler bile ASML’ye bağımlı
Gelişmiş çip üretebilen tüm dev şirketler ASML’den makine almak zorunda kalıyor ve sistemin bir alternatifi bulunmuyor. Yapay zekâ çip rekabetindeki en hızlı büyüyen dev NVIDIA bile kendi çiplerini üretebilmek için TSMC’nin EUV kapasitesine güvenmek zorunda kalıyor. Uzmanlar önümüzdeki yıllarda teknolojik rekabetin askeri üstünlükten çok EUV erişimine bağlı olacağını öngörüyor.
