Türk kahvaltısının ve günün her saatinin vazgeçilmezi olan çay, aslında ülkemize oldukça geç geldi. Bu geç gelişin ardında ise bir adamın büyük vizyonu ve azmi yatıyor: Zihni Derin. 1880 Muğla doğumlu ziraatçi Derin, 1920'lerde Doğu Karadeniz'de yaşanan işsizlik ve ekonomik sıkıntılara çare ararken, bölgenin kaderini değiştirecek bir bitkiyi keşfetti: Çay. Peki, Zihni Derin kimdir ve Türk çayının babası olarak anılmasının ardındaki hikaye ne?
Doğu Karadeniz'in kaderini değiştiren rapor
1920'lerin başında, Doğu Karadeniz Bölgesi, Sovyet sınırının kapanmasıyla büyük bir ekonomik darboğaza girmişti. Bölgedeki işsizlik ve güvensizlik, hükümeti yeni çözümler aramaya itti. İşte tam bu sırada, Zihni Derin, daha önce hazırlanmış ve Rize'de çay yetiştirilebileceğini gösteren bir raporun izini sürdü. 1923 yılında çay ve narenciye fidanlığı kurmak üzere Rize'ye gönderildi. Batum'dan getirttiği ilk çay fidanlarını 15 dekarlık bir arazide toprakla buluşturdu. Bu, Türkiye'de çay tarımının resmi ve bilinçli başlangıcı oldu.
İlk çay kanunu ve geçici hayal kırıklığı
Zihni Derin, sadece pratikte değil, yasal zeminde de mücadele verdi. 1924'te Batum'daki çay bahçelerini ve fabrikalarını yerinde inceledikten sonra, çay tarımını teşvik eden bir yasa tasarısı hazırladı. Meclis'ten geçen bu yasa, Türkiye'deki ilk çay kanunu oldu. Ancak bölge halkının bu konudaki deneyimsizliği ve ilgisizliği nedeniyle, çay tarımı bir süreliğine askıya alındı. Hayal kırıklığına uğrayan Derin, bir süre öğretmenlik yapmak zorunda kaldı.
1938'deki geri dönüş: Çay, artık kalıcı bir sektör oluyor
Derin'in azmi tükenmemişti. 1936'da çay yeniden gündeme geldiğinde, Tarım Bakanlığı'ndaki görevi sırasında çayın üretim ve örgütlenme planlarını hazırladı. 1938'de Rize ve çevresinde Zirai Teşkilat kuruldu ve Derin, burada "çay organizatörü" olarak atandı. Bu dönem, çay tarımının bölgede yaygınlaşması ve kurumsallaşması için en kritik adımdı. Derin, köy köy dolaşarak çay yetiştiriciliğini anlattı, fidan dağıttı ve halkı teşvik etti.
Bir fidanın mirası: Bugünün dev sektörü
Zihni Derin 1965'te Ankara'da hayata veda etti, ancak bıraktığı miras her geçen gün büyüdü. Onun diktiği ilk fidanlar, bugün Rize, Trabzon, Artvin ve Giresun'da yüzbinlerce dönümlük çay bahçelerine dönüştü. Türkiye, dünyanın önde gelen çay üreticileri arasında yer aldı. Çay, yalnızca bir içecek olmanın ötesinde, bölgenin sosyo-ekonomik yapısını şekillendiren, yüzbinlerce ailenin geçim kaynağı olan dev bir sektör haline geldi. Her yudumda, bir vizyonerin inatçı azmi ve bir bölgenin kaderini değiştiren hikayesi hatırlanıyor.
