Suriye’de yaşanan gerilimin merkezinde yer alan dini topluluk Dürziler, 14 Temmuz’dan bu yana Bedevi aşiretleriyle çatışmalar sonucunda onlarca can kaybı verdi. Şam yönetimi, bölgeye istikrarın getirilmesi adına çok sayıda askeri birlik ve araçların bölgeye sevk edildiğini açıklarken Dürzilerin destekçisi olan İsrail de bölgede tankları hedef alıyor. Beşşar Esad yönetiminin düşmesinin ardından 6 Dürzi köyünün İsrail tarafından ilhak edilmek istendiğini açıklaması ise dikkat çekiyor. Peki Suriye ile İsrail’i karşı karşıya getiren Dürziler kimdir, ne zaman ortaya çıktılar?
Dürziler kimdir?
Dürziler, çoğunlukla Suriye, Lübnan, Ürdün, İsrail ve İsrail işgali altındaki Golan Tepeleri’nde yaşar. Suriye’de yaklaşık 700 bin Dürzi, özellikle Şam’ın güneyindeki Süveyda Vilayeti, İdlib ve çevresinde bulunur. İsrail’de 150 bin civarında Dürzi, toplumun ve ordunun bir parçası olarak entegre olmuşken, Golan Tepeleri’ndeki 23 bin Dürzi’nin çoğu Suriye kimliğini korur ve İsrail vatandaşlığını reddeder. Lübnan’da ise Dürziler, Şuf ve Aley bölgelerinde yoğunlaşır ve siyasi olarak etkili bir topluluk olarak bilinir.
Dürziler ne zaman ortaya çıktı?
Tarih boyunca siyasi anlamda kapalı bir tutum izleyen Dürziler, Osmanlı İmparatorluğu’na karşı çeşitli ayaklanmalarda yer alsalar da 19. yüzyılda Kavalalı Mehmet Ali Paşa isyanında Osmanlı tarafında bulundular. 1925 yılında, Fransızların Suriye’yi işgal etmesi üzerine Sultan el-Atraş liderliğinde Büyük Suriye İsyanı’nın öncülüğünü üstlenen Dürziler, Suriye İç Savaşı’nda ise taraf tutmama kararı alarak sadece kendi bölgelerini savunma amacı güttüler.
2012-2015 yılları arasında IŞİD ve Nusra Cephesi’nin saldırılarına hedef olan topluluk, 2014’te İdlib’teki Kalp Lovze köyünde Nusra Çetesi ile şiddetli çatışmalar yaşadı ve 20 mensubunu kaybetti.
Syrians for Truth and Justice örgütünün 2022 yılında yayımladığı bir rapora göre, 2012-2022 yılları arasında İdlib’te Dürzilere yönelik 53 kaçırma, dini zulüm ve mülke el koyma vakaları yaşandı.
Dürzilerin lideri kim?
Dürzilerin dini liderleri Şeyh Hikmet el-Hicri, Şeyh Hamud el-Hanavi ve Şeyh Yusuf Carbu’dur. Askeri liderler arasında Laith Al-Balaous ve Süleyman Abdülbaki öne çıkar. Suriye’de Beşar Esad rejimine genelde sadık kalan Dürziler, Sünni radikal grupların azınlıklara yönelik tehditlerinden çekindikleri için temkinli bir duruş sergiledi. Ancak 2023’te, Süveyda’daki Dürziler, Şeyh Yusuf Carbu hariç dini liderlerin desteğiyle Esad rejimine karşı protestolar düzenledi. Karama Meydanı’nda toplanan göstericiler, Esad’ın istifasını talep etti.
Dürziler alevi mi, kürt mü, müslüman mı?
Dürziler’in bilinen görüşü Hristiyanlığa yakın bir İslam anlayışı yani Aleviliğin farklı bir versiyonudur. Bu topluluk Hz. Ali’yi Tanrı’nın Oğlu, Cebrail’i Kutsal Ruh olarak kabul etmeleri dolayısıyla Hristiyanlığa benzer bir inanca sahiptirler.
Dürziler’in kurucusu el-Derezi’ye göre Mısır’daki Şii Fatimi Halifelerinden El-Hakim, Tanrı’nın yeryüzündeki versiyonudur. Topluluk, El-Hakim’in 1021’de gizemli bir şekilde kaybolmasını kıyamet günü evrensel adaleti yeniden sağlamak için geri döneceğine inanıyor.
